زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

نماز محمد (قرآن)





برپا داشتن نماز یکی از تکالیف الهی بر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بود. در این مقاله ویژگی‌ها و آثار نماز پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با توجه به آیات قرآن معرفی می‌شند.


۱ - امر به اقامه نماز



نماز، از تکالیف الهی بر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ ....
۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ‌ ....
۳. فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ . مقصود از «فصلّ» برگزاری نماز است.

۲ - برپایی نمازهای یومیه



لزوم برپا داشتن نمازهای یومیّه از ناحيه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، در اوقات مقرّر خود:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ‌ ... «طرف» به معناى جانب و ناحيه است. دو جانب روز منطبق است بر نماز صبح و ظهر و عصر و «زلف» -جمع زلفه‌- به معناى ساعات اوّليّه شب است كه وقت نماز مغرب و عشا است. بنابراين مى‌توان گفت: آيه، ناظر به نمازهاى فريضه يوميّه است.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً . گفته شده: آيه مزبور، جامع صلوات يوميّه است، زيرامقصود از «دلوك شمس» نماز ظهر و عصر، و «غسق اللّيل» نماز مغرب و عشا، و «قرءان الفجر» نماز صبح است.

۳ - رعیت جهر و اخفات در نماز



پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به رعايت جهر و اخفات در نمازهاى خود:
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ‌ ... وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبِيلًا. گفته شده: مقصود از آيه مذكور اين است كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله بعضى نمازها را جهراً و بعضى را اخفاتاً بايد انجام دهد.

۴ - نماز به طرف بیت‌المقدس



برگزارى نماز از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برهه‌اى از زمان، به طرف بیت‌المقدّس:
سَيَقُولُ السُّفَهاءُ مِنَ النَّاسِ ما وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كانُوا عَلَيْها .... وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْها إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ‌ ... قَدْ نَرى‌ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ‌ ....

۵ - نماز در حضور مخالفان



••• برگزارى نماز به نحو مستمرّ و مكرّر از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و در حضور مخالفان:
أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ عَبْداً إِذا صَلَّى‌ . فعل مضارع «يَنهى‌» كه بر نهى مكرّر مخالفان‌رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نسبت به اقامه نماز ايشان دلالت دارد، نشانگر اين است كه اوّلًا اقامه نماز آن حضرت مكرّر بوده و ثانياً در حضور و محلّ نظر آنان بوده است.

••• سعى و تلاش مخالفان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى جلوگيرى از نماز آن حضرت:
أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ عَبْداً إِذا صَلَّى.

••• جلوگيرى ابوجهل از نماز پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در مکّه:
أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ عَبْداً إِذا صَلَّى‌. مقصود آيه ابوجهل است.

۶ - آثار نماز محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله




۶.۱ - آمادگى براى تلقّى وحى‌


اقامه نماز از جانب پيامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله زمينه تلقّى وحی از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا.

۶.۲ - دستيابى به مقام شفاعت‌


اقامه نماز شب از سوى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله موجب دستيابى آن حضرت به مقام شفاعت:
وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً.

۶.۳ - دورى از ناپسندي‌ها


دورى از ناپسنديها از آثار و فلسفه‌هاى فرمان اقامه نماز به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ.

۶.۴ - ياد خدا


یاد خدا، از آثار و فلسفه‌هاى دستور اقامه نماز به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ‌. جمله «ولذكر اللّه اكبر» كلامى است متّصل به ما قبل و بيانگر اثر ديگرى از آثار نماز است.

۷ - آداب نماز محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله



بالا بردن دستها به هنگام گفتن تکبیرات نماز، توصیه خدا به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ . بر اساس بعضى روايات، مقصود از «وانحر» بالا بردن دستها به هنگام گفتن تكبيرات نماز است.

۸ - نماز جماعت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله



اقامه نماز جماعت در میدان رزم در حالت خوف به امامت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ‌ ....

۹ - نمازهاى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله




۹.۱ - نماز جمعه‌


اقامه نماز جمعه در صدر اسلام، به امامت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ ... وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً ....

۹.۲ - نماز خوف‌


اقامه نماز جماعت در ميدان رزم و در حالت خوف و دشوار به امامت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ‌ ....

۹.۳ - نماز شب


رجوع شود به مقاله تهجد محمد (قرآن)

۹.۴ - نماز صبح‌


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به اداى فریضه صبح:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ ... «طرف» به معناى جانب و مقصود از آن، نماز صبح، ظهرو عصر است.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً . مقصود از «قرءان الفجر» نماز صبح است.

۹.۵ - نماز ظهر


رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله مأمور اقامه نماز ظهر:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ ... «طرف»، منطبق بر نماز ظهر است.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ‌ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً. «دلوك شمس» شامل نماز ظهر مى‌شود.

۹.۶ - نماز عشا


محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله موظّف به اقامه نماز عشا:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ ... وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ‌ ... مقصود از «زلفاً من اللّيل» نماز مغرب و عشا است.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً . «غسق اللّيل» منطبق بر نماز عشا است.

۹.۷ - نماز عصر


پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به برگزارى نماز عصر:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ ... «طرفى النّهار» منطبق بر نماز عصر است.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً . مقصود از «دلوك شمس» نماز ظهر و عصر است.

۹.۸ - نماز عيد


مأموريّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى برگزارى نماز عید قربان، قبل از انجام دادن قربانی:
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ .گفته شده: مقصود از نماز مطرح شده در آيه ياد شده، نماز عید قربان است.

۹.۹ - نماز مغرب‌


اقامه نماز مغرب، از وظايف محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ أَقِمِ الصَّلاةَ ... وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ‌ ... «زلفاً من اللّيل» شامل نماز مغرب مى‌شود.
۲. أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً. مقصود از «غسق اللّيل» نماز مغرب و عشا است.

۹.۱۰ - نماز ميّت‌


••• خواندن نماز میّت، از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ لا تُصَلِّ عَلى‌ أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى‌ قَبْرِهِ‌ ....

••• نهى شدن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى هميشه از نماز گزاردن بر جنازه منافقان:
فَاعقَبَهُم نِفاقًا فى قُلوبِهِم الى‌ يَومِ يَلقَونَهُ‌ ...• وَ لا تُصَلِّ عَلى‌ أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى‌ قَبْرِهِ‌ ....

۱۰ - پانویس


 
۱. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۳. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.    
۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.    
۵. کوثر/سوره۱۰۸، آیه۲.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۸۳۷.    
۷. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۰۶-۳۰۷.    
۹. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۶۹- ۶۷۰.    
۱۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱۰.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۸۹.    
۱۳. بقره/سوره۲، آیات۱۴۲-۱۴۴.    
۱۴. علق/سوره۹۶، آیه۹.    
۱۵. علق/سوره۹۶، آیه۱۰.    
۱۶. علق/سوره۹۶، آیه۹.    
۱۷. علق/سوره۹۶، آیه۱۰.    
۱۸. علق/سوره۹۶، آیه۹.    
۱۹. علق/سوره۹۶، آیه۱۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۷۸۲.    
۲۱. مزمّل/سوره۷۳، آیه۲.    
۲۲. مزمّل/سوره۷۳، آیه۵.    
۲۳. مزمّل/سوره۷۳، آیه۶.    
۲۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.    
۲۵. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.    
۲۶. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.    
۲۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۱۴۲.    
۲۸. کوثر/سوره۱۰۸، آیه۲.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۸۳۷.    
۳۰. نساء/سوره۴، آیه۱۰۲.    
۳۱. جمعه/سوره۶۲، آیه۹.    
۳۲. جمعه/سوره۶۲، آیه۱۱.    
۳۳. نساء/سوره۴، آیه۱۰۲.    
۳۴. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۰۶.    
۳۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۳۷. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۲، ص ۶۸۶.    
۳۸. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۰۶.    
۴۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۶۹-۶۷۰.    
۴۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص ۳۰۶.    
۴۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۷۰.    
۴۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۰۶.    
۴۸. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۶۹-۶۷۰.    
۵۰. کوثر/سوره۱۰۸، آیه۲.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۸۳۷.    
۵۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۰۶.    
۵۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۸.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۶۶۹-۶۷۰.    
۵۶. توبه/سوره۹، آیه۸۴.    
۵۷. توبه/سوره۹، آیه۷۷.    
۵۸. توبه/سوره۹، آیه۸۴.    


۱۱ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۳۲۰، برگرفته از مقاله «نماز محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.